Φωτογράμματα

Τo φωτόγραμμα είναι μια φωτογραφική εικόνα που παράγεται χωρίς τη χρήση φωτογραφικής μηχανής. Είναι μια τεχνική γνωστή 40 χρόνια πριν την ανακάλυψη της φωτογραφίας που χρησιμοποιήθηκε από πολλούς καλλιτέχνες, κυρίως ζωγράφους. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Πάμπλο Πικάσο.

Η τεχνική δημιουργίας των φωτογραμμάτων συνίσταται στην τοποθέτηση αντικειμένων πάνω σε μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια όπως για παράδειγμα το φωτογραφικό χαρτί και στην έκθεση της με φως. Το αποτέλεσμα είναι μια αρνητική σκιώδης εικόνα που η ευκρίνεια της εξαρτάται  από την διάρκεια της έκθεσης στο φως, αλλά και από την διαφάνεια των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται στη σύνθεση. Οι περιοχές της εικόνας που δεν δέχονται φως, εμφανίζονται άσπρες, αυτές που δέχονται αρκετό φως μαύρες, ενώ οι περιοχές που είναι διαφανείς, εμφανίζονται με αποχρώσεις του γκρι.

Η ολοκλήρωση του φωτογράμματος απαιτούσε όπως σε κάθε φωτογραφία την εμφάνιση και στερέωση της εικόνας με χημικά και το ξέπλυμα της με νερό. 

Η τεχνική ήταν εύκολη, τα αποτελέσματα όμως εξαρτιόνταν από τις δυνατότητες και το αισθητήριο του καλλιτέχνη. Αυτός, θα έπρεπε να  σκηνοθετήσει, να φωτίσει και  να εμφανίσει την εικόνα. Το αποτέλεσμα ήταν στα χέρια του. Η πρόχειρη σύνθεση θα έδινε πρόχειρα αποτελέσματα. Η ένταση και το χρώμα του φωτισμού, η διαφάνεια ή όχι των αντικειμένων και ο χρόνος έκθεσης ήταν χαρακτηριστικά που ήθελαν πολλές δοκιμές. Ο διαφορετικός όγκος των αντικειμένων που δημιουργούσε απρόβλεπτες και ανεπιθύμητες σκιές, ήταν κάτι που επίσης ανέβαζε το επίπεδο δυσκολίας. 

Η επιμονή και εν τέλη η εμπειρία το καλλιτέχνη ήταν σημαντικές παράμετροι για την επιτυχία του επιθυμητού αποτελέσματος. Όπως και να έχει ήταν μια επίπονη διαδικασία που όσο επένδυες, τόσο κέρδιζες. Υπάρχουν αριστουργηματικά Φωτογράμματα που φτιάχτηκαν πριν 100 χρόνια και  προδίδουν εκτός από το ταλέντο και την έμπνευση του δημιουργού τους, πολύ σκληρή δουλειά.

Σήμερα στην ψηφιακή εποχή, τα φωτογράμματα είναι ξεχασμένα και αυτοί που ασχολούνται με αυτή την τεχνική χρησιμοποιώντας φωτογραφικό χαρτί και χημικά εμφάνισης είναι μια πολύ μικρή, αν και αφοσιωμένη ομάδα. Ωστόσο, τα φωτογράμματα, μπορούν να παραχθούν πολύ εύκολα, με τη χρήση ενός σαρωτή (scanner) στη θέση της φωτοευαίσθητης επιφάνειας και ενός προγράμματος επεξεργασίας εικόνων, για τη «σωστή» τους εμφάνιση. 

H διαδικασία παραγωγής είναι ίδια με τη συμβατική διαδικασία και ισχύουν οι ίδιοι κανόνες με δύο μεγάλες διαφορές. Το ασυγκρίτως μικρότερο κόστος αφού αρκεί η αγορά ενός φτηνού σαρωτή ή ενός πολύ-μηχανήματος και βεβαίως την ταχύτητα παραγωγής τους αφού η επεξεργασία γίνεται ψηφιακά και μπορούν να δοκιμαστούν πολλές εκδοχές της εικόνας μέχρι να βρεθεί η επιθυμητή.

Αυτό βέβαια απαιτεί ικανοποιητική εκμάθηση του προγράμματος επεξεργασίας των εικόνων, κάτι που τελικά θα είναι σε συμφέρον όποιου ασχοληθεί μιας και σε λίγο η γνώση της ψηφιακής επεξεργασίας εικόνων θα είναι προαπαιτούμενη δεξιότητα όπως για παράδειγμα η γνώση του word. 

Πως να φτιάξω ένα φωτόγραμμα με τη χρήση ενός Scanner 

Σκηνοθεσία: τοποθέτηση των αντικειμένων στην επιφάνεια του σαρωτή.  Επειδή τα αντικείμενα έχουν όγκο, ο σαρωτής πρέπει να σκεπαστεί με ένα μαύρο, κατά προτίμηση ύφασμα, ώστε να μην επηρεάζεται από το φως του χώρου. 
Ρύθμιση του σαρωτή: από το πρόγραμμα επεξεργασίας (χρώμα, ανάλυση, κλπ).
Σάρωση:  του αντικειμένου 
Επεξεργασία:  με το πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνων.
Αν το αρχικό αποτέλεσμα δεν είναι το αναμενόμενο, κανένα πρόβλημα. Θέλει προσπάθεια (όπως κάθε τι). Η εμπειρία είναι πολύ σημαντική και οι πολλές δοκιμές απαραίτητες. Από την άλλη δεν έχει το κόπο της λήψης αλλά διατηρεί τη χαρά της. Πολλά καθημερινά αντικείμενα θα αποκτήσουν άλλη διάσταση, ίσως και υπόσταση. Ας μην ξεχνάμε ότι στη δημιουργία φωτογραμμάτων όπως και σε κάθε φωτογραφική δημιουργία το αποτέλεσμα πάντα αντικατοπτρίζει την προσπάθεια. 

Πρόσθετες Συμβουλές

Επιμονή στη σύνθεση 
Τα διάφανα υλικά: Γυαλί, πλαστικά...θα έχουν πάντα τα καλύτερα αποτελέσματα.
Πολλές δοκιμές:  με τις ρυθμίσεις του σαρωτή. Σε χρώματα, τύπους εικόνων, φωτισμούς και αντιθέσεις (color mode, image type, brightness, contrast). Το αποτέλεσμα θα είναι κάθε φορά διαφορετικό, ώσπου να ξεπροβάλει το επιθυμητό.
Χρόνο στην επεξεργασία: Εφαρμογή χρωμάτων, φίλτρων, χαρακτήρων, άλλων εικόνων,  θα δίνουν διαφορετικά και κυρίως ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
Η επιφάνεια του σαρωτή:  πρέπει να παραμένει καθαρή (τα σκουπίδια φαίνονται έντονα) και χωρίς γρατζουνιές (πράγμα δύσκολο, λόγω της τοποθέτησης των αντικειμένων, πάνω του).

Κόστος Εξοπλισμού 

Ο  βασικός εξοπλισμός δεν ξεπερνάει τα 100Ε 
     1. Σαρωτής: από 70-90 Ε
     2. Πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνων: από 0-30 Ε

Βέβαια αν οι απαιτήσεις μεγαλώσουν, αν το ζητούμενο είναι η ποιότητα, υπάρχουν σαρωτές και προγράμματα που έχουν εξαιρετικές δυνατότητες. Από την άλλη το ζητούμενο δεν είναι μόνο η ποιότητα της εικόνας. Το ζητούμενο είναι η σύνθεση και η δημιουργία. Έτσι ο βασικός εξοπλισμός είναι αρκετός για μεγάλα βήματα.