Ναός Απόλλωνα, Αρχαιολογικός χώρος Δελφών, Φωκίδα

Βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών και ήταν ο σημαντικότερος ναός για την λατρεία του Απόλλωνα. Σε αυτόν γίνονταν και ιεροτελεστίες της μαντείας.

Σύμφωνα με τη μυθολογία ο πρώτος ναός ήταν μια καλύβα με κλαδιά δάφνης, ο δεύτερος έγινε από κερί μελισσών και φτερά και ο τρίτος από χαλκό. Ο τέταρτος (που καταστράφηκε από πυρκαγιά στο 548 π.Χ) χτίστηκε από τους μυθικούς αρχιτέκτονες Τροφώνιο και Αγαμήδη με τη βοήθεια του ίδιου του Απόλλωνα.

Ο διάδοχος ναός χτίστηκε με εισφορές που συγκεντρώθηκαν από όλη την Ελλάδα και ολοκληρώθηκε το 510 π.Χ. Ήταν δωρικός περίπτερος, με 6 κίονες στην πρόσοψη και 15 στις πλευρές. Καταστράφηκε από σεισμό το 373 π.Χ. Το 330 π.Χ παραδόθηκε σε χρήση νέος ναός που είχε το ίδιο σχέδιο και ίδιες σχεδόν διαστάσεις, τα ερείπια του οποίου βλέπουμε σήμερα.

Ο εντυπωσιακός ναός, είναι θαυμάσιο δείγμα δωρικού ρυθμού και έγινε από τους αρχιτέκτονες: Σπίνθαρο από την Κόρινθο, Ξενόδωρο και Αγάθων. Ο ναός είναι περίπτερος, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές, με διαστάσεις 21,64 x 59,18 μέτρα.  Ο ναός είχε προστώα και σηκό, στο πίσω μέρος του οποίου, σε μια βυθισμένη στο έδαφος περιοχή (άδυτο) λειτουργούσε το μαντείο.  

Σήμερα από τον ναό διατηρούνται μόνο τα θεμέλια και τμήματα 6 κιόνων, ενώ αποσπάσματα των αετωμάτων του, εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

Αντίγραφο των σημειώσεων από τις προθήκες του αρχαιολογικού χώρου. 

Ο ναός του Απόλλωνος του θεού της Μουσικής, της αρμονίας και του φωτός κατείχε τη σπουδαιότερη και πλέον προβεβλημένη θέση στο ιερό των Δελφών. Το οικοδόμημα που σώζεται σήμερα με τη μερικώς αναστηλωμένη κιονοστοιχία χρονολογείται στον 4^ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται για τον τρίτο κατά σειρά ναό που κτίστηκε και στην ίδια θέση. Το περίφημο μαντείο σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, λειτουργούσε στο εσωτερικό του ναού. Η θέση αυτή είχε πιθανώς επιλεγεί λόγω του «χάσματος γης» επί του οποίου θεωρείται ότι είχε οικοδομηθεί ο ναός. Από το χάσμα αυτό αναδύονταν  οι αναθυμιάσεις τις οποίες εισέπνεε η Πυθία, πριν περιέλθει σε κατάσταση μανίας και αρχίσει να εκστομίζει άναρθρες κραυγές. Στη συνέχεια το ιερατείο απέδιδε ως χρησμούς, πάντοτε διφορούμενους, τις κραυγές της Πυθίας.

Ο πρώτος ναός σύμφωνα με το μύθο, θεμελιώθηκε από τον χρησμοδότη Απόλλωνα και κτίστηκε από τους αρχιτέκτονες Τροφώνιο και Αγαμήδη. Χρονολογείται στο β΄μισό του 7^ου αιώνα π.Χ.

Ο Δεύτερος ναός ολοκληρώθηκε το 514-506 π.Χ. με έξοδα της αθηναϊκής οικογένειας των Αλκμεωνίδων. Ήταν δωρικού ρυθμού και είχε 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές. Η πρόσοψη του είχε κατασκευαστεί από παριανό μάρμαρο, ενώ οι υπόλοιπες  πλευρές από πωρόλιθο. Ο γλυπτός διάκοσμος των αετωμάτων του ήταν έργο του Αθηναίου γλύπτη Αντήνορου.  Το ανατολικό αέτωμα του ναού, απεικόνιζε τη θριαμβευτική άφιξη του Απόλλωνος στους Δελφούς πάνω στο τέθριππο άρμα του. Το δυτικό μέρος παρίστανε τη μάχη μεταξύ των θεών και των γιγάντων. Ο ναός αυτός καταστράφηκε μετά το μεγάλο σεισμό του 273 π.Χ.

Ο νεότερος ναός του Απόλλωνος, έργο του Αρχιτέκτονα Σπίνθαρου από την Κόρινθο, εγκαινιάστηκε το 330 π.Χ. Ήταν δωρικού ρυθμού περίπτερος (περιβάλλονταν δηλαδή από κιονοστοιχία) και ήταν κτισμένος από επιχρισμένο πωρόλιθο. Η στέγη και τα γλυπτά του αετώματος ήταν φιλοτεχνημένα από τους Αθηναίους γλύπτες Πραξία και Ανδροσθένη και ήταν από παριανό μάρμαρο. Το ανατολικό αέτωμα του ναού, του 4^ου αιώαν π.Χ. κοσμούσε η μορφή του Απόλλωνος που πλαισιώνονταν από τη μητέρα του Λυτώ, την αδελφή του Άρτεμη και τις Μούσες, ενώ κυρίαρχη μορφή του δυτικού αετώματος ήταν ο Διόνυσος ανάμεσα στις Θυιάδες, τις γυναίκες ακολούθους του. Στις μετόπες του ναού προσαρτήθηκαν οι περσικές ασπίδες που έλαβαν ως λάφυρο οι Αθηναίοι μετά τη νίκη τους στη Μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ., καθώς και γαλατικές ασπίδες από την επιδρομή των Γαλατών το 279 π.Χ.

Στους τοίχους του πρόναου, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, είχαν χαραχθεί τα περίφημα ρητά των Εφτά σοφών: ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ , ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ κ.ο. καθώς και το αινιγματικό δελφικό σύμβολο «Ε».